سیمای زن در منظومه های حماسی پس از شاهنامه (گرشاسب نامه، بهمن نامه، کوش نامه و فرامرز نامه)

چکیده پژوهش حاضر، بر آن است تا در حماسه های پس از شاهنامه، با تحلیل داستان های اصلی و حاشیه ای، نقش و جایگاه زن را نشان دهد و دلایل ضعف و قدرت زنان را بیابد؛ ضوابط اخلاقی و اعتقادات مربوط به زنان هر دوره را در اظهار نظرهای سرایندگان و استنتاج های ضمنی آنان بیان کند و به طور کلی سیمای واقعی زن را بنمایاند، تاچهره ی بانوی نمونه وآرمانی، در زیر ساخت اسطوره ای داستان عیان گردد. بنابراین حماسه ها به نحوه ای چینش شده اند که در آن سیر افول اختیار زنان و اوج گیری دوباره ی قدرت آنان مشهود و قابل پیگیری جدّی و علمی می باشد. پژوهشگر، جایگاه زنان را در پایان دوران جمشید، هزاره ی فرمانروایی ضحاک، دوره های پس از آن تا پایان پادشاهی بهمن و بر تخت نشستن همای به ترتیب در« گرشاسب نامه»، «کوش-نامه»، «فرامرزنامه» و «بهمن نامه» مورد نقد و بررسی قرار داده است. در این چهار حماسه، با استیلای ضحّاکیان، زنان به تدریج جایگاه خود را از دست داده و با فروپاشی ضحّاکیان به دست جمشیدیان به تدریج مقام خویش را باز یافته اند. در گرشاسب نامه، هم زمان با فروپاشی جمشیدیان، آخرین صحنه های توازن قدرت مرد و زن در جامعه ای از بد رسته بیان گردیده است. این حماسه نقطه ی عطفی در دگرگونی جایگاه زنان است. با خودکشی دختر کورنگ شاه، زنان به تدریج اقتدار و اختیار خود را از دست داده اند. درکوش نامه دو نیروی متضادّ خیر و شر به موازات هم جریان دارند. ضحّاکیان بر زنان، بسیار ستم کرده اند اما در گستره ی حاکمیّت جمشیدیان زنان از ستم در امانند و در نهایت از فرارنگ، بانوی آرمانی، قهرمان نجات بخش زاده شده است. در بخش اول فرامرزنامه، بانو گشسب با دلاوری خود یکه تاز میدان است. وی در نقش مربی فرامرز جایگاه بلند زن را در نهاد خانواده و در میدان رزم و نخجیر حفظ کرد. در بخش دوم فرامرزنامه زنان به تدریج توان و مقام از دست رفته ی خویش را باز یافته اند. در بهمن نامه زنان به کمال قدرت روحی، جسمی و فکری رسیده اند و ناجی قهرمانان بزرگ داستان هستند. آغاز این منظومه، شرح کنش و واکنش های دو زن است که سرنوشت قهرمان اول داستان را رقم زده اند. پایان بهمن نامه، تجدید حیات اجتماعی و سیاسی و مدیریتّی زنان خردمند و نیرومند است و سراینده سی و دوسال پادشاهی همای را، دوران رامش و آرامش گیتی نامیده است. کلید واژه : حماسه- زنان - اوج و افول مقام زن- سیمای زن- حماسه های پس از شاهنامه- گرشاسب نامه- کوش نامه- فرامرزنامه- بهمن نامه.